Vanochtend publiceerde De Algemene Rekenkamer het onderzoek naar het Jaarverslag 2019 en de bedrijfsvoering van Koninkrijksrelaties en het BES-Fonds. De Rekenkamer komt tot de conclusie ‘dat verschillende verbeterplannen voor de eilanden in het Caribische deel van het Koninkrijk zijn blijven hangen in de uitvoering. Dat komt onder andere door een gebrek aan personele capaciteit en onduidelijkheden over de taakverdeling. Daarnaast is er te weinig sprake van strategisch leren van zowel de rijksoverheid als de eilanden; aanbevelingen uit evaluatieonderzoek worden nauwelijks opgevolgd.’
Het rapport stelt vast dat een wezenlijk andere aanpak nodig is om de problemen aan te pakken.
Voor de drie autonome landen, Aruba, Curaçao en Sint-Maarten ligt de nadruk op het bevorderen van economische groei, een beheerst begrotingsbeleid en een degelijk financieel beheer.
Uit de houding van Den Haag bij de noodzakelijke hulp, nodig om de dramatische gevolgen van de coronacrisis te verzachten, blijkt dat niet alleen de Rekenkamer zich zorgen maakt over hoe er met geld wordt omgegaan in die drie landen.
Den Haag handelt als de strenge bovenmeester in een kinderboek uit de jaren vijftig. In de woorden van staatssecretaris Knops van BZK: ‘We zijn gekke Henkie niet.’ Waarmee de staatssecretaris duidelijk maakt dat er niet zomaar miljoenen worden overgemaakt. Alleen onder strenge voorwaarden wordt er geld bij geschreven op de rekening van de lokale overheid.
Je kunt het hebben over de toon en de muziek van Den Haag, maar je moet inderdaad Gekke Henkie zijn als je ziet dat er sprake is van degelijk financieel beheer.
Voor de BES eilanden komt de Rekenkamer tot de conclusie dat een andere aanpak nodig is om de ‘achterstanden op Bonaire, Sint-Eustatius en Saba ten aanzien van sociaal-economische ontwikkeling, fysieke infrastructuur, goed bestuur en financieel beheer’ in te lopen.
Het rapport meldt: ‘het financieel beheer van Bonaire en Sint-Eustatius is al jarenlang onder de maat. Afgelopen jaren hebben de openbare lichamen hiervoor diverse verbeterplannen opgesteld. De uitvoering bleek keer op keer de achilleshiel. Het structureel op orde brengen van het financieel beheer vraagt om een meerjarige aanpak van de openbare lichamen van Bonaire en Sint-Eustatius, waarbij lessen getrokken worden uit de uitvoering van eerdere verbeterplannen.’
Die laatste zinnen kennen een interne botsing: als je lessen moet trekken uit de uitvoering van eerdere verbeterplannen, terwijl je opmerkt dat die keer op keer door een blessure aan de achilleshiel de finish niet halen, is de enige zinnige les dat je naar de dokter moet.
En die dokter is nodig. Het is verleidelijk om te verwijzen naar de meest recente poging op Ikki’s eiland om zicht te krijgen op het doen en laten van de overheidsnv’s, maar of dat zin heeft, is niet eens de vraag.
Onderdeel van de achilleshiel is juist de reactie op de pogingen om het doen en laten van die overheidsentiteiten in kaart te brengen. Die reactie gaat niet en nooit in op wat naar voren wordt gebracht. De klassieke code dat in tijden van oorlog de boodschapper door de vijand terug wordt gestuurd naar zijn eigen leger, don’t shoot the messenger, geldt niet als je je hand opsteekt om aandacht te vragen voor misstanden binnen de eigen groep.
Om te voorkomen dat de boodschapper wordt neergeschoten door eigen mensen, stelt de Raad van State voor om gedifferentieerde toezichtsmodellen in te voeren en het BES-fonds om te vormen. De Rekenkamer is het daar in het rapport helemaal mee eens.
Zij stelt voor dat ‘de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) gevolg gaat geven aan de aanbevelingen van de Raad van State en daarbij, vooruitlopend op de aanpassing van wetgeving, werk te maken van het opstellen van (gedifferentieerde) normen voor het financieel beheer. Daarmee is het eenvoudiger om knelpunten vroegtijdig te signaleren en de voortgang per openbaar lichaam te volgen.’
We hebben toezicht op bijna alles in dit land. We hebben bijvoorbeeld een Autoriteit Financiële Markten, een College ter beoordeling van geneesmiddelen. Daar kan nog wel eentje bij.
Stel een kleine Autoriteit BES Duiten (ABD) in. Een handjevol mensen, jong en oud, van alle drie eilanden en een paar Haagse rekenwonders als extraatje. Deze ABD kan op gepaste afstand toezicht houden op al die overheidsnv’s.
Waardoor het lastiger wordt om met dubbele agenda’s, moddergooien en roddelen de boodschapper te lijf te gaan. Zoals nu de traditie is op al die eilanden.
Tradities bieden houvast, maar zijn soms de achilleshiel.
Rapport Rekenkamer: https://www.rekenkamer.nl/onderwerpen/verantwoordingsonderzoek/documenten/rapporten/2020/05/20/resultaten-verantwoordingsonderzoek-2019-koninkrijksrelaties-en-bes-fonds?