Jackie Bernabela
Zoals veel Bonairianen ben ik op een ander eiland geboren. Op Bonaire was geen werk, daarom gingen mensen naar Curaçao of Aruba. Mijn vader werkte op Aruba bij de raffinaderij.
Maar iedere vakantie gingen we naar Bonaire. Dat was ons thuis.
Na de middelbare school ben ik naar Nederland gegaan om te studeren.
Ik heb de Hogeschool voor de Kunsten gedaan in Utrecht. Ik woonde in Amsterdam. Al heb ik een paar maanden in Utrecht gewoond, ik wist niet hoe snel ik naar Amsterdam terug moest gaan. Bijna rennend.
Amsterdam is mijn stad. Ik ken alle hoeken en gaten.
Tijdens de studie heb ik gekozen voor de opleiding Regie. Daarin heb ik mijn lesbevoegdheid gehaald. Daar had ik voor gekozen omdat ik wist dat ik op zeker moment terug wilde naar huis. Alleen acteren leek me niet genoeg. Daarmee kon ik geen baan vinden op Bonaire, dacht ik.
In Nederland moet je als docent Regisseren ook kunnen acteren om je wensen als regisseur over te kunnen dragen.
Ik heb ook een paar jaar als stewardess gewerkt bij de KLM. Dat was leuk. Ik vloog van Amsterdam, naar New York, maar ook naar Peru, Ecuador en meer. Na drie jaar had ik dat wel gezien.
Ja, ik heb ook als actrice gewerkt. Van bijrollen in Goede tijden, slechte tijden tot een kleine rol in een film.
Met Katrijn Theater Producties van André van den Heuvel en Kitty Janssen heb ik zo’n beetje alle theaters in Nederland bezocht. Ik had eerder met Van den Heuvel een paar dingen gedaan voor een televisieprogramma.
Tussendoor heb ik ook nog bij De Nieuw Amsterdam gespeeld. Dat was een theatergroep opgericht door Rufus Collins en Henk Tjon in 1985. Dat was denk ik een van de eerste theatergroepen met niet alleen witte acteurs. In Amsterdam woonden toen al alle kleuren, maar op het toneel was dat nog niet te zien. Sindsdien is er veel veranderd.
Ondertussen wist ik dat ik op een dag terug wilde naar huis, naar Bonaire. Op een dag hoorde ik dat BONAI mensen nodig had. Ze vroegen of ik mijn gegevens wilde opsturen. ‘Laat maar vallen wat je aan het doen bent, we hebben je nodig. Maar ja, mañana, mañana …
Iedere maand belde ik, uiteindelijk werd ik aangenomen. Op 1 december 1997 was ik terug. Als waarnemend hoofd Cultuur.
Het was wel wennen om hier weer te wonen. In Nederland was je vrij, je kon je mening uiten, je kon protesteren. Hier moet je opletten, je afvragen wat je tegen iemand kunt zeggen. Veel mensen hebben lange tenen.
Maar ik heb me aan weten te passen. Al is dat niet helemaal gelukt. Ik ben nu eenmaal geen meeloper. Natuurlijk gaat het hier ook langzaam maar zeker veranderen. Jongeren komen na hun studie terug uit Nederland en brengen dan toch een ander geluid mee. Natuurlijk gaat het niet 1, 2, 3. Want je wilt niet buiten gesloten worden. De angst om er niet bij te horen.
Als vrouw moet je ook nog extra opletten. Want het is hier nog steeds een mannenwereld. Vrouwen denken anders.
Je hebt je aangepast daar in Nederland, zeggen ze. Maar dat is het niet. Je krijgt steeds meer inzicht. Dat begon al op de academie. Je gaat nadenken over de geschiedenis, over de slavernij. Je gaat je eigen mening vormen.
Nederland is goed geweest voor me. Daardoor heb ik gereisd, rondgekeken.
Maar ik vond snel mijn eigen plekje toen ik hier weer terug was. Ik was heel blij. Ik was gewoon weer thuis. Dat heb ik ook altijd geweten, dat ik weer terug zou gaan. Hier hoor ik, hier heb ik een huis, hier heb ik familie.
Natuurlijk krijg je het wel eens benauwd hier. Het is een eiland. Soms moet je er even uit.
Dan ben je ook blij als je weer even in Nederland bent.
Daarom ben ik ook blij met internet bijvoorbeeld. Het heeft de wereld groter gemaakt.
Op zeker moment ben ik ook voor BONAI gaan werken. Dat is het Bonaire Archaeological Institute in 2003 opgericht door Jay Haviser. De opzet van BONAI is om scholieren uit de banken te halen en hen kennis te laten maken met de geschiedenis van hun eiland. Met z’n allen bijvoorbeeld de mondi in te gaan en op zoek te gaan naar allerlei dingen. Om daarmee exposities te maken.
Toen ben ik tussendoor ook nog naar Nederland teruggegaan om aan de Reinwardt Academie in Amsterdam museologie, museumkunde te studeren.
Op een gegeven moment kwam Greenpeace hier. Ze hebben toen met Jay en mij gesproken over de gevolgen van klimaatverandering. Ook wilden ze peilen hoe het met de bevolking hier zit. Weten mensen wat er speelt? Is men op de hoogte?
Uiteindelijk vroegen ze of ik mee wilde doen met een proces tegen de Nederlandse staat. Om af te dwingen dat er naar ons geluisterd wordt. Als je de rapporten van bijvoorbeeld de Universiteit van Wageningen ziet, van de Vrije Universiteit Amsterdam, dan weet je dat je je zorgen moet maken over de toekomst.
Uiteindelijk is er een groep van acht mensen ontstaan die samen met Greenpeace actie onderneemt. Zes van ons wonen op het eiland, de twee anderen zijn Bonairianen die in Nederland wonen.
Ja, je hebt altijd mensen die niet geloven in de klimaatveranderingen. Die willen ook niet luisteren. Als we uitleggen dat Wageningen een kaart heeft gemaakt waarop je ziet welke delen van het eiland onder water komen te staan bij een verhoging van het zeewater of als je laat zien dat de slavenhuisjes al bedreigd worden door o.a. erosie, krijg je meewarige blikken.
Dat het de laatste paar jaar al warmer en droger wordt, zien zij niet. Terwijl de Bonairiaan weet dat het nog nooit zo warm is geweest als de laatste jaren. Wat ook weer gevolgen heeft. De airco moet vaker en langer aan, vooral bij oude mensen of mensen met een baby. Daardoor stijgen de kosten.
Hier verderop ontstond zelfs een burenruzie over dit onderwerp. Een nieuwe Nederlander zoals wij ze noemen, vindt het allemaal onzin. Hij klaagt over alles hier, van de harde muziek tot en met de geur van het eten die hij in zijn tuin kan ruiken, maar dat wij ons druk maken over het klimaat, vindt hij kolder.
Als je dan ook nog noemt dat de komst van veel nieuwe bewoners een bijdrage levert aan de klimaatverandering, gaat het mis. Dat al die mensen energie nodig hebben, met de auto rondrijden, daar willen ze het niet over hebben.
Al die nieuwkomers zorgen er ook voor dat er een groot woningtekort is, dat de voedselprijzen echt gestegen zijn. Die komst heeft niet alleen milieutechnische gevolgen, maar zorgt ook voor sociale onrust.
Van de lokale politici hebben we weinig gehoord. Twee vrouwelijk politici bellen en vragen hoe het allemaal verloopt met het proces. Verder hoor je niemand.
Ja, er wordt geroepen dat we het toch eens over die cruiseschepen moeten hebben, maar het blijft bij woorden. Terwijl ook wij, Bonaire, een bijdrage moeten leveren aan een gezondere toekomst van ons eiland.
Veel mensen weten niet wat ons boven het hoofd hangt. We moeten dus uit blijven leggen. Maar we moeten ons ook realiseren dat een deel van de bewoners hier iedere dag zorgen heeft om te overleven. Zolang je niet weet of je vandaag eten op tafel kunt zetten, je huis kunt betalen, is al het andere bijzaak. Ook ons proces. Zo realistisch moet je zijn.
Greenpeace & Klimaatzaak Bonaire
In het interview vertelt Jackie Bernabela dat tot vorige week maar twee lokale politici geïnformeerd hebben hoe het met de Klimaatzaak gaat. Verder was het opvallend stil.
Maar sinds deze week is het onderwerp vaak in het nieuws. Op Bonaire heeft de Eilandsraad bijvoorbeeld een motie aangenomen ter ondersteuning van de eisen, is er een townhall meeting georganiseerd (18 december a.s.) en wordt er nog meer plastic ingezameld. Kortom, het onderwerp is tot leven gekomen.
Over het waarom van de Klimaatzaak (incl. de dagvaarding):
https://www.greenpeace.org/nl/klimaatzaak-bonaire-waarom-klagen-we-de-staat-aan/
plus
https://www.greenpeace.org/nl/klimaat-categorie/65071/klimaatzaak-inwoners-bonaire-en-greenpeace-tegen-de-staat-van-start/
Citaat Greenpeace.org:
De Klimaatzaak Bonaire tegen de Nederlandse staat is aangespannen door acht inwoners van Bonaire en Greenpeace Nederland. Greenpeace komt daarmee op voor het algemeen belang van de inwoners van Bonaire. De individuele eisers wonen of groeiden op op Bonaire. Op verschillende manieren kampen zij nu al met de gevolgen van de klimaatcrisis, zoals Helen, die door de hitte vaker de airco aan moet zetten en daardoor meer betaalt voor energie. Of boer Onnie, die door droogte en hitte minder kan verbouwen. Zij eisten ook als individuen dat de staat hen beschermt, maar de rechter heeft geoordeeld dat zij om juridische redenen niet als procespartij aan deze zaak kunnen deelnemen. Bij eerdere klimaatzaken kwam de rechter tot eenzelfde conclusie. De schriftelijke getuigenissen van de acht individuele eisers blijven een onverminderd onderdeel van het procesdossier, net als hun persoonlijke ervaring met de gevolgen van klimaatverandering op Bonaire. Greenpeace heeft de rechtbank gevraagd de acht individuele eisers de ruimte te geven om te spreken tijdens de inhoudelijke zitting.
De komende maanden volgen enkele belangrijke stappen in het juridische proces. In december wordt het volledige verweer van de Staat op de website van de eisers gepubliceerd, zodat het publiek de details kan inzien. In februari 2025 wordt een schriftelijke reactie op het verweer ingediend bij de rechtbank, waarna de Staat in juni hierop kan reageren. De zaak wordt op 7 en 8 oktober 2025 inhoudelijk behandeld tijdens zittingen in de rechtbank. De uitspraak wordt enkele maanden later verwacht, mogelijk in 2026.
Klimaatzaak Bonaire – Bronnen
Vrije Universiteit Amsterdam:
Algemene informatie:
Klimaatverandering heeft mogelijk grote impact op Bonaire
https://vu.nl/nl/nieuws/2022/klimaatverandering-heeft-mogelijk-grote-impact-op-bonaire
Kleine eilanden zeer kwetsbaar voor klimaatverandering
https://vu.nl/nl/onderzoek/kleine-eilanden-zeer-kwetsbaar-voor-klimaatverandering
Onderzoek:
De impact van klimaatverandering op Bonaire: een analyse van verschillende scenario’s en hun impact op de Nederlands Caribische gemeente.
https://www.greenpeace.org/nl/algemeen/54518/impact-klimaatverandering-bonaire-onderzoek/
Pieter van Beukering, Anna Baertz, Lotte van Oosterhout ~ Impacts of Climate Change on Cultural Heritage on Bonaire: An assessment of the impacts of climate change on Bonairians’ Cultural Heritage:
https://research.vu.nl/en/publications/impacts-of-climate-change-on-cultural-heritage-on-bonaire-an-asse
Universiteit Wageningen:
Dossier Bonaire, St. Eustatius en Saba
https://www.wur.nl/nl/onderzoek-resultaten/dossiers/dossier/bonaire-st.-eustatius-en-saba.htm
Peter Verweij, Anouk Cormont, Jeanne Nel, Bertram de Rooij, Lawrence Jones-Walters, Diana Slijkerman, Katrine Soma, Michiel van Eupen – A nature inclusive vision for Bonaire in 2050
https://www.wur.nl/en/show/a-nature-inclusive-vision-for-bonaire.htm
Om niet al te somber te eindigen:
Natuurlijke oplossingen op Bonaire voor een veiligere en gezondere leefomgeving
https://www.wur.nl/nl/nieuws/natuurlijke-oplossingen-op-bonaire-voor-een-veiligere-en-gezondere-leefomgeving.htm
MOOI EN LEUK GESCHREVEN.
Bedankt!
Jackie.