Tevreden stelt mevrouw Klaassen, chef van het kabinet van de Gezaghebber, vast dat het bureau Integriteit van het Openbaar Lichaam Bonaire ‘al behoorlijke stappen’ heeft gemaakt in de afgelopen jaren. In de goede richting.
In een interview met het Antilliaans Dagblad* vertelt mevrouw Klaassen dat er bijvoorbeeld ‘risicoprofielen voor gedeputeerden zijn opgesteld en voor hun installatie worden eventuele integriteitsrisico’s in kaart gebracht’.
Of ‘overheidsdienaren in de Cariben minder integer zijn dan hun Europese collega’s’ kan mevrouw Klaassen niet zeggen.
In plaats van de veronderstelling die de basis vormt van deze opmerking van tafel te vegen, wijst mevrouw Klaassen op ‘het leven in eilandgemeenschap’ als reden voor ‘veel problematiek: je komt hier continu privécontacten tegen in je werksituatie.’
Alsof integriteit wordt bepaald door je omgeving.
Op de website van de rijksoverheid staat het zo:
‘Integriteit kan het vertrouwen in de overheid maken of breken. Het is dus belangrijk dat ambtenaren, bestuurders en volksvertegenwoordigers integer zijn. Er zijn regels en gedragscodes ontwikkeld om die integriteit zoveel mogelijk te borgen. Maar minstens zo belangrijk is dat integriteit een soort grondhouding moet zijn, een mentaliteit.’**
Natuurlijk weet mevrouw Klaassen dat overheidsdienaren niet allemaal heilige boontjes zijn. Ook zij heeft vast gezien dat op de genoemde website van de overheid allerlei verwijzingen staan naar normen en gedragsregels. Ook wordt aangegeven waar je met klachten terecht kunt.
Want niet alleen op de eilanden, maar ook in Europees Nederland zijn niet alle overheidsdienaren misdienaren.
In het rapport van de Raad voor Rechtshandhaving, Inspectieonderzoek: Opvolging aanbevelingen corruptiebestrijding op Bonaire, Sint Eustatius en Saba. Onderzoek naar de opvolging van de aanbevelingen uit het rapport ‘Infrastructuur corruptiebestrijding op Bonaire, Sint Eustatius en Saba’ (2015) en naar de sturing daarop (augustus 2022)*** staat:
‘De integriteit van de overheid behoort tot de fundamenten van de rechtsstaat. Het vertrouwen van de burger is hier in belangrijke mate op gebaseerd. Dit rapport gaat over de opvolging van de aanbevelingen die de Raad in 2015 heeft gedaan op het terrein van corruptiebestrijding in Caribisch Nederland. De Raad is ruim vijf jaar na het rapport een onderzoek gestart naar de opvolging van aanbevelingen.’
[…]
‘De Raad stelt vast dat elk eiland (Bonaire, Sint Eustatius en Saba) op zijn eigen manier bezig is met de ontwikkeling van het integriteitsbeleid en de toepassing daarvan. Daarin zijn sinds 2015 – mede dankzij middelen van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties – stappen gezet. Tegelijkertijd signaleert de Raad diverse knelpunten en risico’s die veel zorgen baren. Zoals het ontbreken van toegezegde nieuwe regelgeving en beleid ten aanzien van het grondbeleid op Bonaire. Dit werkt nog steeds de risico’s op zelfverrijking, willekeur en niet-integer gedrag bij het openbaar lichaam Bonaire in de hand, terwijl de rijksrecherche reeds in 2018 aanbevelingen heeft gedaan om duidelijke regels en beleid vast te stellen aangaande de uitgifte van grond. De daarmee samenhangende integriteitsrisico’s zijn, ook gelet op de toenemende bouwactiviteiten op Bonaire, alleen maar toegenomen.’
Ondertussen heeft de Eilandraad op 11 oktober 2022 de Kadernota Grondbeleid vastgesteld. Het was even aandringen, maar toch …
Over Bonaire schrijft de Raad voor de rechtshandhaving:
‘Door het integriteitsprogramma Betrouwbaar Openbaar Bestuur Bonaire (BOBB) is in 2018 de ontwikkeling van het integriteitsbeleid van het openbaar lichaam Bonaire (OLB) op gang is gekomen. Zo zijn gedragscodes voor de eilandraad en de ambtenaren vastgesteld en twee parttime integriteitscoördinatoren aangesteld. Deze zijn nog niet opgeleid, terwijl dit wel was beoogd voor 2019.
De gezaghebber is als hoeder van integriteit eindverantwoordelijk voor de resultaten van het BOBB en de doorontwikkeling van het integriteitsbeleid van het OLB. De ambtelijke coördinatie van de implementatie van het BOBB ligt bij het kabinet van de gezaghebber. Daarmee ook de taak om ervoor te zorgen dat de integriteitscoördinatoren, die het bureau integriteit vormen, goed worden opgeleid en in positie worden gebracht. Bureau integriteit ervaart in toenemende mate echter tegenwerking en onvoldoende draagvlak binnen het bestuur en de ambtelijke organisatie om zijn taken goed te kunnen uitvoeren. Dat baart de Raad grote zorgen. Hij beschouwt dit als een groot risico voor de doorontwikkeling van het integriteitsbeleid. Dat geldt ook voor de gebrekkige uitvoeringskracht binnen het OLB. Daardoor kunnen bijvoorbeeld aanbevelingen uit risicoanalyses niet uitgevoerd worden.’
‘Het verwerven van draagvlak is niet alleen een taak van bureau integriteit zelf maar ook van de gezaghebber, de gedeputeerden, de eilandsecretaris als hoofd van de ambtelijke organisatie en de eilandsraad. Het voltallige eilandsbestuur dient het thema integriteit als prioriteit te zien en daarnaar te handelen. Het bestuurscollege dient zo spoedig mogelijk de door de integriteitscommissie vastgesteld(e) meldprocedure en het onderzoeksprotocol vast te stellen. Ook dient de door het ontslag van een van de twee integriteitscoördinatoren ontstane vacature zo spoedig mogelijk ingevuld te worden.’
‘De Raad constateert dat daadwerkelijk handelen naar het ontwikkelde integriteitsbeleid nog in de kinderschoenen staat. Dat diverse geïnterviewden aangeven dat het melden door goedwillende ambtenaren van het OLB van niet-integer gedrag door het merendeel juist als niet-integer wordt beschouwd, spreekt daarbij boekdelen. Dat ambtenaren zelfs worden tegengewerkt om misstanden te melden, is kwalijk en beschouwt de Raad als een groot risico.’
Kortom, er is nog werk aan de winkel.
Het rapport van de Raad wijst ook op de spagaat waarin Den Haag en de eilanden zitten voor wat betreft de rol van de Rijksvertegenwoordiger. Maar daar gaan we het later over hebben.
Eerst gaan we het hebben over stenen, vergunningen en grondprijzen.
Bronnen:
* https://antilliaansdagblad.com/bonaire/26736-integriteit-bonaire-staat-hoog-op-de-agenda
** https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/kwaliteit-en-integriteit-overheidsinstanties/integriteit-overheid
*** https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2022/10/14/tk-bijlage-inspectierapport-corruptiebestrijding-bes-eilanden