De toren en de kleine talen

Pieter Bruegel de Oude, De Toren van Babel, ca. 1560

Omdat die toren van Babylon indertijd niet afgemaakt is, zitten we met ruim 7000 talen op deze aarde. Iedere veertien dagen verdwijnt er ergens op de wereld een taal, lees je vaak. Als we dit feit voor waar aannemen, betekent het dat in de afgelopen tien jaar 240 talen het loodje hebben gelegd.
Je kunt je natuurlijk afvragen of het erg is als er een taal verdwijnt. Maar het is verstandig om eerst even om je heen te kijken voor je deze vraag stelt. Als een volk geen leger heeft, is taal vaak het wapen dat overblijft in de strijd voor het eigene.

Een paar weken geleden verscheen het onderzoek van Geert Driessen, verbonden aan de Radboud Universiteit (Nijmegen), over het gebruik van de Friese taal.
Voor 350.000 mensen is Fries de moedertaal. Maar in de afgelopen twintig jaar is het percentage Friessprekende kinderen binnen het gezin gedaald van 48% naar 32% en buiten het gezin van 44% naar 22%. Het percentage Friessprekende ouders daalde van 58% naar 35%. Voor mensen die het Fries een warm hart toedragen, treurig nieuws.

Dat kinderen die thuis Fries spreken, op de basisschool slechter presteren bij een taaltoets, maar beter bij een rekentoets, is wel weer een mooi weetje in dit tijdperk waarin rekenwonders de koers bepalen.

Op Ikki’s eiland spreekt ruim 65% van de kinderen thuis Papiaments (cijfers 2014) . Dat is een mooi percentage. Het laat zien dat de taal een stevige basis heeft op de eilanden.

In totaal spreken rond de 175.000 mensen thuis Papiaments. De vraag is natuurlijk hoe zich dit gaat ontwikkelen als we nog even kijken naar de veranderingen die het gebruik van het Fries treffen. Een andere vraag is wat je eraan kunt doen om een kleine taal in leven te houden?

Niemand kan in de toekomst kijken, maar als je in het Nijmeegse onderzoek ziet dat hoger opgeleide ouders in Friesland steeds minder vaak Fries spreken, is dat geen pleidooi om de bewoners van Ikki’s eiland maar niet goed op te leiden.

De hierboven genoemde cijfers zijn niet hoopgevend als je bedenkt dat Fries sinds 1980 op scholen ingevoerd is. Natuurlijk, het Fries was en is niet de instructietaal op school. Maar het is ook niet de positieversteviger van de taal geworden. Iets waar men op hoopte bij de invoering van het Fries als schoolvak.
De toekomst van het Papiaments is ongewis. Twee grote talen (het Spaans en het Engels) en een minitaal (het Nederlands) liggen op de loer om de positie te ondermijnen.

Een deel van de kinderen op Ikki’s eiland heeft baat bij onderwijs met het Papiaments als instructietaal. Dat zijn de kinderen die de dupe zijn van de sociale problematiek waar een deel van de bewoners mee kampt. Problemen waarbij armoede, laaggeletterdheid en gezinssamenstelling een grote rol spelen.

Dat door het gebruik van die instructietaal de positie van het Papiaments versterkt zou worden is een extraatje voor diegenen die taal als drager van het eigene zien.
Dat beroep op het eigene, je cultuur, laat zien dat het leven soms lastig is. Ook het leven van een taal. Vooral als ie klein is. Want cultuur is de afspiegeling van je omgeving. En die verandert. Of je dat nu wenselijk vindt of niet.