In de loop van november 2009 werd steeds duidelijker dat de Eilandsraad op enig moment op basis van het advies van Wit zou instemmen met het voorstel om een referendum te organiseren. Dat voorstel werd op 27 januari 2010, 5 dagen na de Statenverkiezingen, in de Eilandsraad aangenomen (bijlagen). Vanaf het moment dat duidelijk werd dat dit zou gaan gebeuren werd de druk vanuit Den Haag opgevoerd. Vanaf het moment dat duidelijk is dat er een referendum zal worden georganiseerd nemen ook de informele contacten toe. Veel van die contacten lopen langs de lijn De Bruijne (adviseur Abraham) en Hans Gerritsen (directeur Koninkrijkszaken). Op de achtergrond lijkt met name Kamp te kiezen voor de harde lijn tegen de zin in van een aantal kwartiermakers (zie bijlage Rol Kamp). Dat er kwartiermakers, als vertegenwoordigers van hun minister(ie) tegen stopzetten van projecten zijn blijkt uit een mail van de kwartiermaker van VWS, dat er geen opdracht is om het renovatieproject luchthaven te stoppen (zie bijlage Flamingo Airport).
Van de zijde van Bonaire worden in opdracht van Abraham verschillende pogingen gedaan om het meningsverschil tussen Nederland en Bonaire niet te laten escaleren. Zo stuurt De Bruijne op 8 november een mail naar Gerritsen met het voorstel om een commissie de opdracht te geven het model Koninkrijkseiland uit 1993 verder uit te werken. De reactie van Gerritsen is overduidelijk. Nederland heeft geen bezwaar tegen een referendum, maar het verwerpen van het eerder overeengekomen model van Openbaar Lichaam betekent kiezen voor onafhankelijkheid (bijlage referendum hoe nu verder).
Al deze pogingen lijken gedoemd te mislukken als de Tweede Kamer op 15 december 2009 een sfeerverziekende motie van de heer Remkes en mw. Van Gent aanneemt, waarin de regering wordt verzocht dat uiterlijk per 10-10-2010 van de nieuwe staatkundige verhoudingen ook personen van hetzelfde geslacht waar dan ook binnen het Koninkrijk der Nederlanden rechtsgeldig in het huwelijk kunnen treden. Hiermee wordt duidelijk gemaakt dat het eilandgebied Bonaire in de toekomst uiteindelijk niets zal hebben te zeggen over de wet- en regelgeving en dat toezeggingen van regeringszijde in dat licht geen waarde hebben. Dit zal later bevestigd worden door het aannemen van een amendement waardoor deze motie voor Bonaire de status wet heeft gekregen (bijlage motie homohuwelijk, mailwisseling over dit onderwerp).
De acties vanuit het Nederlandse kamp volgen elkaar nu snel op. Op 17 december 2009 publiceert Gerritsen de toegezegde brief waarin hij reageert op het advies van Wit. Uiteraard meldt hij dat hij het niet eens is met de redenering en conclusies van Wit. Een referendum is niet nodig, de Eilandsraad heeft ingestemd met eerdere besluiten, verkiezingen hebben tot nu toe een meerderheid opgeleverd voor de UPB die voor de voorstellen is. En niet onbelangrijk, er is geen tijd om nu nog eens een andere weg te bewandelen. Dat brengt de gehele staatkundige herstructurering in gevaar (bijlage artikel Hans2).
Op 23 december 2009 ontvangt het Bestuurscollege als ’ kerstcadeau’ een brief van de Staatssecretaris Koninkrijkszaken met als mededeling dat alle projecten en de daarbij behorende middelen worden gestopt. De harde en confronterende lijn van Kamp is overgenomen (bijlage brief minbzk). Bonaire moet gedisciplineerd worden. In een onderkoelde reactie beantwoordt het BC de brief van de staatssecretaris onder verwijzing naar het te houden referendum (brief BC aan SS). Tevens wordt verzocht de activiteiten te stoppen die er op gericht de bevolking te beïnvloeden. Ter illustratie van de houding van de Gezaghebber is een concept brief van zijn hand bijgevoegd. Ook anderen reageren op de nu ontstane situatie. Waarover later meer.
Bijlagen:
Referendum2010brf
Referendum2010aanb-last
brief minbzk 23 12 09
PDB_Brief BC aan SS inz Ref Stopzetting fin bijdrage 29017204
Hier ontbreken een aantal bijlagen. Dat betreft o.a. mailwisselingen, te weten “Rol Kamp”, “Referendum hoe nu verder”, “FW Flamingo Airport”, “RE Motie homohuwelijk”, “artikel Hans”.