Nu de referendumverordening in opdracht van Nederland niet is afgekondigd, moet het Bestuurscollege zich beraden over de vraag hoe nu verder. Overleg is gevoerd over de beroepsmogelijkheden, waarbij zelfs de vraag aan de orde kwam of de Gouverneur wel bevoegd was om dit besluit te nemen. De algemene conclusie was dat Bonaire door Nederland op onjuiste gronden schaakmat was gezet, maar dat beroep bij de Raad van State vermoedelijk niet zou leiden tot een herziening van de beslissing. Volstaan werd om verdere actie te beperken in de richting van de Verenigde Naties, waartoe in de Staten van de Nederlandse Antillen een motie werd ingediend en aangenomen op 16 maart 2010 met 14 stemmen voor en 5 tegen (bijlage motie staten).
Op 23 februari 2010 werd Nederland getroffen door een kabinetscrisis. Niet duidelijk was of het dossier ‘staatkundige hervorming Nederlandse Antillen’ controversieel zou worden verklaard. Als dat zou gebeuren dan zou het gevolg vermoedelijk zijn dat het proces van staatkundige hervorming zou worden gestopt of in ieder geval vertraagd. Eén van de argumenten die al die tijd van de zijde van BZK werd gehanteerd tegen het voorgenomen referendum op Bonaire zou dan niet meer relevant zijn. Interessant in dit verband is dat van Nederlandse ambtelijke zijde veel later na 10-10-10 werd verteld dat de belangrijkste reden om het referendum te blokkeren was het voorkomen van het risico dat het staatkundige proces om die reden controversieel zou worden verklaard. Blijkbaar was BZK helderziende en wist al in december 2009 dat het Kabinet op 23 februari 2010 zou vallen.
Het RCN ging na het besluit van de Gouverneur onder leiding van Kamp overigens gewoon door met hun “zendingswerk”. De bario- bijeenkomsten werden voortgezet, waarbij telkens weer de nodige “misverstanden van de maand” werden gepresenteerd. Tijdens de bario bijeenkomst van 25 februari 2010 stelde één van de aanwezige bezoekers de vraag “dat hij in de kranten had gelezen dat er geheim overleg was geweest tussen het BC en de staatssecretaris. Kamp wordt ongetwijfeld goed geïnformeerd vanuit Nederland en of hij kon zeggen wat er in dat geheim overleg was besproken.” Kamp karakteriseerde het ‘geheim overleg’ als een strooizout-verhaal, “er is geen geheim overleg geweest”. Blijkbaar was Kamp niet op de hoogte van het telefonische contact Abraham en Bijleveld en ook niet van het latere overleg op Curaçao.
Door zijdelings betrokkenen bij het proces werd inmiddels de suggestie gewekt dat er in feite geen probleem zou zijn. Onder andere van de zijde van de Gouverneur en z’n kabinetschef wordt gemeld dat het erom gaat dat over de verdeling van taken en bevoegdheden overeenstemming wordt bereikt en dat dan alle problemen zijn opgelost. Dat hierover pas gepraat kan worden nadat de vraag is beantwoord of Bonaire onderdeel wordt van het Nederlandse staatsbestel (openbaar lichaam) of een eigen positie krijgt binnen het Koninkrijk blijkt toch iedere keer weer moeilijk uit te leggen.
Het Bestuurscollege werd door de commissie NAAZ van de Tweede Kamer uitgenodigd om in haar vergadering van 2 maart 2010 een toelichting te komen geven op de ontstane situatie. Ten behoeve van dit overleg stuurt het Bestuurscollege op 28 februari 2010 een position paper naar de heer Van Beek, voorzitter van de commissie (bijlagen Bonaire overleg; position paper). In het position paper wordt nog eens in het kort de geschiedenis geschetst die geleid heeft tot de huidige situatie, alsmede de voorstellen die van de zijde van Bonaire worden gedaan om uit de impasse te geraken.
Daarnaast had het BC op 23 februari 2010 de staatssecretaris uitgenodigd om de bespreking van 10 februari op Curaçao voort te zetten. Zij gaat akkoord met die uitnodiging en verzoekt het BC de voorbereiding van het overleg samen met Kamp ter hand te nemen. Hiermee wordt duidelijk gemaakt dat overleg met het Rijk in het vervolg via de heer Kamp zal lopen (bijlage Karta pa BC). Op 9 maart 2010, in het verlengde van het overleg met de commissie NAAZ is er een bijeenkomst tussen Bijleveld en Gerritsen enerzijds en een delegatie van Bonaire anderzijds. In dat overleg accepteert de delegatie van Bonaire voor nu de implementatie van de bestuurlijke akkoorden over de inrichting van Bonaire als openbaar lichaam, maar behoudt zich het recht voor in een referendum de keuze daarvoor alsnog voor te leggen aan de bevolking. Op grond van de acceptatie van het lopende traject zal worden onderhandeld over de taakverdeling, uitmondend in een akkoord in april 2010. In het verlengde daarvan zullen de betalingen door Nederland worden hervat. Wat de mogelijke alternatieven voor een referendum betreft, erkent BZK dat de keuze voor een openbaar lichaam niet voor de eeuwigheid is bedoeld (bijlage verslag bijeenkomst).
Op 15 maart 2010 wordt door de delegatie een persconferentie georganiseerd (bijlage PDB persverklaring). Nogmaals wordt uitgelegd dat de PDB sinds haar goedkeuring aan het slotakkoord in 2006 er van uitging dat een directe band met Nederland geen integratie binnen Nederland betekende. Uitvoerig wordt ingegaan op het traject dat door het BC sinds juli 2009 is gevolgd. Op basis van het gevoerde overleg in Den Haag en de aan ons uitgebrachte adviezen is besloten om niet in beroep te gaan tegen het besluit van de Gouverneur, omdat een dergelijk beroep zeer waarschijnlijk niet zal leiden tot een ander besluit.
Op vrijdag 19 maart vindt een eerste overleg plaats met Kamp om afspraken te maken over de te voeren onderhandelingen. Op basis van een interne notitie worden de belangrijkste gespreksonderwerpen vastgesteld (bijlage document overleg Kamp). Naast de verdeling van taken en bevoegdheden gaat het om het expliciet vastleggen van het zelfbeschikkingsrecht, een gekwalificeerde adviesbevoegdheid ten aanzien van wet- en regelgeving, het beter afstemmen van de werkzaamheden van het RCN en lokale overheid op elkaar. Voor wat betreft de verdeling van taken wordt uitgegaan van een groeimodel, dat wil zeggen dat in de loop der tijd er steeds meer taken over kunnen gaan van RCN naar lokaal bestuur.
Na intensieve onderhandelingen wordt op 22 april 2010 een akkoord gesloten tussen Nederland en Bonaire (bijlage besluitenlijst). Het akkoord wordt namens Nederland ondertekend door Kamp, omdat wegens een aswolk uit IJsland geen vliegverkeer mogelijk is tussen Nederland en het Caribische gebied. De Staatssecretaris kan daarom niet aanwezig zijn. Het recht op zelfbeschikking van de bevolking van Bonaire is in het akkoord opgenomen. Ook is een procedure via de Raad van State afgesproken over de wijze waarop het adviesrecht over wetgeving is opgenomen. Dat dit recht hard nodig is zal blijken uit het feit dat nieuwe wetten in sneltreinvaart op Bonaire afkomen. Met het vierde punt in de preambule wordt nogal luchtig omgegaan. De passage dat ‘Nederlands Antilliaanse wetgeving zo veel mogelijk van kracht zal blijven’ wordt door de Haagse ministeries en ambtenaren erg ruimhartig geïnterpreteerd. Maar daarover in het vervolg.
Bijlagen:
Position paper Bonaire zondag_28_2_10 (2)
100303 Karta pa BC Boneiru (2)
Verslag bijeenkomst delegatie Bonaire met staatssecretaris Bijleveld (2)
PDB_persverklaring delegatie(2)
Document overleg Kamp
MOTIE_Staten referendum Bonaire 16 maart 2010
1 bijlage ontbreekt